W dniu 12 lutego 2022 roku gościem Klubu Myśli Polskiej w Łodzi i Klubu im. R. Dmowskiego był redaktor naczelny „Myśli Polskiej” Jan Engelgard. Spotkanie poświęcone było ocenie rządów ekipy Edwarda Gierka w latach 1970-1980 na tle ówczesnej sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej Polski. Kanwą do dyskusji na ten temat była niedawna premiera filmu Michała Węgrzyna „Gierek”. Zdaniem red. Engelgarda film ten wpisuje się w szerszą tendencję pozytywnego przedstawiania Edwarda Gierka na tle innych I sekretarzy KC PZPR, czego przykładem była chociażby powszechnie znana opinia Jarosława Kaczyńskiego na temat patriotyzmu Edwarda Gierka. Przedstawiany obecnie wizerunek Gierka jest jednak w dużej mierze zafałszowany i dostosowany do potrzeb aktualnej polityki historycznej.
W wygłoszonej prelekcji red. Engelgard skoncentrował się zarówno na osiągnięciach I sekretarza, jak i popełnionych przez niego błędach, a także okolicznościach, które przyczyniły się do jego politycznego upadku. Podkreślając osiągnięcia Edwarda Gierka i jego ekipy prelegent skoncentrował się przede wszystkim na wielkich inwestycjach, spośród których wymienił między innymi: Hutę Katowice, Fabrykę Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej, rafinerię i Port Północny w Gdańsku, Elektrownię Bełchatów, Kopalnię „Bogdanka”, Centralną Magistralę Kolejową, czy Dworzec Centralny w Warszawie. Niektóre z wymienionych inwestycji zostały rozpoczęte jeszcze za czasów Władysława Gomułki, jednak ich rozwój przypadł na następną dekadę. Prelegent zwrócił uwagę na diametralnie odmienne podejście Edwarda Gierka i Władysława Gomułki w kwestii zaciągania kredytów na Zachodzie, przekładające się na politykę inwestycyjną. Do pozytywów epoki Gierka zaliczony został rozwój budownictwa mieszkaniowego, wysoki poziom oświaty i służby zdrowia, co sprzyjało dynamicznemu rozwojowi demograficznemu. Wśród mankamentów polityki tego okresu red. Engelgard wymienił przede wszystkim problemy z zaopatrzeniem i dostępnością wielu towarów na rynku, negatywnie przekładające się na jakość życia obywateli. To właśnie niedobory towarów były jednym z przyczyn niezadowolenia społecznego i późniejszych protestów, które doprowadziły do załamania ówczesnego układu władzy. Zdaniem prelegenta do politycznego upadku Gierka doprowadziła również znaczna liberalizacja polityki wewnętrznej i ograniczenie represji wobec opozycji, co sprzyjało eskalacji protestów i żądań społecznych. W opinii red. Engelgarda nie sposób rozstrzygnąć jakie byłyby dalsze konsekwencje polityki gospodarczej ekipy Edwarda Gierka, gdyby nie wybuch protestów społecznych w sierpniu 1980 roku i powstanie „Solidarności”.
Zdaniem prelegenta, oceny epoki Edwarda Gierka wynikają w dużej mierze z przesłanek i uwarunkowań natury politycznej. Są to często dwa skrajne stanowiska – z jednej strony podejście „legendarno-sentymentalne” idealizujące ten okres, a z drugiej podejście nadmiernie krytyczne, usiłujące wykazać wyłącznie błędy ekipy Gierka, takie jak między innymi: nietrafione inwestycje, nieliczenie się z kosztami i marnotrawstwo, propagandę sukcesu, czy wreszcie zadłużenie kraju. Żadna z tych ocen nie oddaje prawdy o tamtych czasach. Ponadto, oceniając dany okres należy brać pod uwagę ówczesne uwarunkowania, a nie odnosić się wyłącznie do obecnej rzeczywistości. Podsumowując spotkanie red. Engelgard przytoczył słowa wypowiedziane przez Edwarda Gierka w 1980 roku na posiedzeniu Biura Politycznego PZPR: „klasa robotnicza jeszcze ciężko zapłaci, że uwierzyła politycznym hochsztaplerom”. Biorąc pod uwagę konsekwencje społeczne transformacji ustrojowej po 1989 roku oraz reform Balcerowicza, słowa te okazały się prorocze.
Michał Radzikowski
