Katalog „Świadomość Patriotyzm Pamięć” stanowi element projektu edukacyjnego Pokolenia Polski Niepodległej. Autorami i realizatorami tych działań są pracownicy warszawskiego Muzeum Niepodległości. Składały się one z różnych działań. Jednym z nich jest wystawa plakatów związanych z wojną polsko-bolszewicką 1920 r. zgromadzonych w Muzeum Niepodległości. Ten zestaw plakatów warszawiacy mogli „na żywo” zobaczyć w dwóch przestrzeniach publicznych.
Pierwszą były schody ruchome trasy W-Z. W lecie 2020 roku tam właśnie zostały one zaprezentowane. Drugim takim miejscem było Centrum Handlowe „Arkadia”, gdzie w centralnej części obiektu zorganizowano „Muzeum w Galerii”. Skoro bowiem widzowie nie mogą zwiedzać muzeum, to Muzeum „przyszło” w tej formie do nich. W tym wypadku takie działania mają jeszcze jeden aspekt. Plakat bowiem jest sztuka ulicy i jest tworzony dla przechodniów. W ten zatem sposób, te zachowane, zabytkowe egzemplarze niejako powróciły do swojego pierwotnego miejsca prezentacji – na ulicę, do przechodniów.
Obchody rocznicy Bitwy Warszawskiej przybrały różnorodny charakter. Liczne konferencje naukowe dały możliwość spojrzenia na te wydarzenia historyczne z wielu, czasami niezwykle ciekawych a rzadko poruszanych w tym kontekście punktów widzenia. Było to wydarzenie, które jak żadne inne w naszej przeszłości skonsolidowało tak silnie całe społeczeństwo wokół idei obrony młodej, nieokrzepłej jeszcze niepodległości. Najlepszym tego przykładem niech będzie fakt, że do organizowanej ad hoc armii ochotniczej, na której stanął gen. Józef Haller zgłosiło się niemal 106 tys. mężczyzn w różnym wieku gotowych ponieść wszelkie trudy i ofiary w obronie Ojczyzny.
Wojna ta, od początku wpisywała się również w kontekst międzynarodowy. Jest to istotne zagadnienie w dyskusjach na temat znaczenia Bitwy Warszawskiej na pewno dla losów ówczesnej Europy, a może i świata. Zarówno zwolennicy jak i przeciwnicy takiego patrzenia na tą historię wysuwają liczne argumenty przemawiające na korzyść każdej z tych grup.
Mówiąc o historii Bitwy Warszawskiej 1920 roku nie można również zapominać o aspekcie religijnym. Do legendy przeszły relacje, według których podczas apogeum zmagań bojowych – 15 sierpnia 1920 r. – na niebie ukazał się wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej. Według nich to właśnie za sprawą ingerencji Sił Boskich, udało się pokonać nieprzyjaciela. Pamiętajmy też, że ta data to dzień poświęcony przez Kościół katolicki Wniebowzięciu Najświętszej Marii Panny. Stąd też utarło się już przed wojną wydarzenia te określać mianem „Cudu nad Wisłą”. Ponadto na pierwszej linii frontu niepoślednią rolę odegrali kapłani. Najbardziej znanym jest oczywiście ksiądz Ignacy Skorupka. Ale był również kapelan Marynarki Wojennej bł. ks. Władysław Miegoń. A z nimi niewątpliwie wielu innych, którzy posługą duszpasterską podnosili morale walczących oddziałów. Jest to również kolejny dowód na owe „pospolite ruszenie” wszystkich grup społecznych do walki w obronie Ojczyzny.
Prezentowane na wystawach i w tym katalogu plakaty są utrwalonym w tej formie graficznej dowodem na heroizm tamtych dni. Warto tą historie poznać i od tej strony, artystycznej, propagandowej. A miejmy również świadomość, że owa spuścizna, owe dokumenty tworzone na potrzeby tamtego czasu przetrwały pomimo jego upływu i niezwykle tragicznych wydarzeń jakie na przestrzeni minionego wieku były udziałem naszej Ojczyzny. II wojna światowa oraz lata po niej nie sprzyjały propagowaniu tej historii, by nie rzec, że wręcz zakazywały mówienia o niej. Tym cenniejsze jest zatem to wydawnictwo, że poprzez ten pryzmat sztuki użytkowej, ulicznej może każdemu zainteresowanemu przeszłością umożliwić szersze spojrzenie na tą batalię. Jego wartość zawiera się również w fakcie, że obecnie Muzeum, tak jak i wszystkie inne jest niedostępne dla zwiedzających. Wystawy można zwiedzać jedynie poprzez Internet. Dlatego opracowany katalog wydaje się doskonałym narzędziem do poznawania historii. Opatrzony tekstem wprowadzającym, bogatym materiałem ilustracyjnym staje się doskonałym przewodnikiem w wirtualnej rzeczywistości muzealnej.
Ze swej strony obiecujemy, że jeśli tylko warunki na to pozwolą, niezwłocznie przygotujemy dla Państwa wystawę, którą będzie można zwiedzać w utworzonej przez Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej – Oddziale Muzeum Niepodległości Galerii Plakatu. Niewątpliwie równie niecierpliwie jak Państwo oczekujemy na tą chwilę.
Wszystkich zainteresowanych tym wydawnictwem zapraszamy na stronę Muzeum Niepodległości do naszej internetowej księgarni po katalog Świadomość. Patriotyzm Pamięć. Plakaty ze zbiorów Muzeum Niepodległości w Warszawie.
Andrzej Kotecki
Na zdjęciu autor artykułu
Katalog jest do nabycia w księgarni Muzeum Niepodległości
ksiegarnia.muzeum-niepodleglosci.pl
Myśl Polska, nr 3-4 (17-24.01.2021)
