Aleksandr Dugin to jeden z ciekawszych myślicieli rosyjskich. Jest on równocześnie filozofem, geopolitykiem, mistykiem, ideologiem, a także doradcą rządzących ekip Federacji Rosyjskiej. Jego myśl wciąż ewoluuje, a nawet zaskakuje nagłymi zwrotami ideowo-politycznymi.
Jednym z takich znaczących zwrotów jest od 2016 roku zmiana nastawienia Dugina do osoby i programu politycznego Donalda Trumpa, a także do przeciętnych Amerykanów. Przyczyną zaś owej zmiany jest oczywiście jego stosunek do samego Trumpa, bowiem jego zwycięstwo w wyborach prezydenckich w 2016 roku w USA niosło ze sobą szereg poważnych pytań o dalszą politykę wewnętrzną, a zwłaszcza zagraniczną, w tym stosunki Stanów Zjednoczonych z Federacją Rosyjską i Chinami. Trump zapowiadał bowiem przed wspomnianymi wyborami odmienne od poglądów panujących dość powszechnie wśród republikanów i demokratów oraz kontrowersyjne stanowiska i punkty programu, m.in. sprzeciw wobec ponadnarodowych korporacji, zastanego stanu globalnego kapitalizmu, elit tak w Waszyngtonie, jak na świecie, a także imigracji i terroryzmu islamskiego. Ponadto trumpowska wizja USA jest antyestablishmentowa i adresowana głównie do amerykańskich warstw niższych, w tym robotników, farmerów i przedsiębiorców.
Co spowodowało zainteresowanie Aleksandra Dugina kontrowersyjnym miliarderem z Queens? Jakie pobudki kryją się w tym zaciekawieniem się Donaldem Trumpem i kulturą amerykańską? Dlaczego wspomniany Rosjanin proponuje jako przykład antykapitalizmu właśnie Trumpowską wizję USA i – szerzej – konserwatywną i chrześcijańską stronę amerykańskiego liberalizmu, „Starą Amerykę”? Czy Dugin jest bardziej ideologiem, czy raczej pragmatykiem? Na powyższe pytania można znaleźć odpowiedź w mojej ostatniej książce, w której omawiam te kwestie. Warto analizować teksty rzeczonego Rosjanina, rekonstruować jego tok myślenia, by postawić hipotezę co do przyszłości jego poglądów na temat Amerykanów.
Warto zauważyć też znaczącą ewolucję myśli Aleksandra Dugina odnośnie prezydenta Trumpa i USA w kierunku wyrazistego złagodzenia. Nietrudno stwierdzić, iż rosyjski intelektualista zmienił retorykę i poglądy z ostrego, bezkompromisowego i totalnego antyamerykanizmu, tak typowego dla publicystyki tegoż eurazjaty ostatniego dwudziestolecia XX i przełomu XX i XXI wieku oraz utożsamiającego projekt One World i proces globalizacji z amerykanizacją, kulturą amerykańską i wartościami liberalno-demokratycznymi, na bardziej wyważony system przekonań na temat USA. W związku z tym twierdzę, iż Aleksandr Dugin lansuje dzisiaj konflikt dwóch, sprzecznych ze sobą obozów w naturze geopolitycznej, światopoglądowej i kulturowej USA.
„Nowa Ameryka” to Ameryka elit globalistycznych, kosmopolitycznych, ponadnarodowych i progresywistycznych, metropolii i wielkich miast (głównie z Zachodniego i Wschodniego Wybrzeża), niebiałych mniejszości, środowisk feministycznych i LGBT, Ameryka liberalno-lewicowa, wyemancypowana obyczajowo i kapitalistyczna w znaczeniu zastanej, globalnej formy kapitalizmu i tożsama z Duginowską cywilizacją Morza, tj. cywilizacją stricte handlową i liberalną.
„Stara Ameryka” to Ameryka konserwatywna obyczajowo i populistyczna, Ameryka mas pracujących Amerykanów, niskich warstw społecznych, pochodzących z miasteczek, wsi i podupadających dzielnic robotniczych miast z głębi terytorium USA, Ameryka w oparta na afirmacji wolności, obwarowanej absolutnymi zasadami moralnymi płynącymi z chrześcijaństwa, apoteoza indywidualizmu, własności i równości szans, szacunek do religii i tradycji, historii i kultury, Ameryka jako nie-Imperium, ale właśnie Republika, tj. tutaj jako państwo narodowe, skupiające się przede wszystkim na problemach wewnętrznych (co – według Dugina – da się pogodzić z lansowanym przez niego wielocentrycznym ładem międzynarodowym), Ameryka tożsama z cywilizacją Lądu, tj. cywilizacją konserwatywną, tradycyjną.
Liderem tejże „Starej Ameryki” był prezydent USA Donald Trump, a jego program wyborczy, stanowiący mieszankę postulatów konserwatywnych, patriotycznych, antyestablishmentowych i populistycznych, był ekspozyturą właśnie tej bardziej zachowawczej strony świadomości amerykańskiej, która obserwuje z niepokojem odważne, wręcz ekstrawaganckie, nowości obyczajowe, unilaterializm polityki zagranicznej USA, monocentryczny ład międzynarodowy, dominację wielkich, globalnych koncernów, m.in. zbrojeniowych, i próby elit rozszerzania globalnych wpływów mocarstwa amerykańskiego, m.in. drogą eskalacji zbrojnej.
Stąd Aleksandr Dugin stara się przeciwstawić Trumpowską wizję USA istniejącemu, globalnemu kapitalizmowi, w którym warunki dyktuje wąska oligarchia finansowo-przemysłowa i w konsekwencji czego stara się przekonywać, iż Trumpowski program pt. Make America Great Again i „Stara Ameryka”, to amerykańska odmiana antyestablishmentu, a nawet i antykapitalizmu, widząca remedium na obecną kondycję kapitalizmu i liberalizmu, choćby w wizji drobnych i średnich firm epoki XIX wieku czy koncepcjach populistów pierwszych lat XX wieku.
Krzysztof Karczewski
„In Trump We Trust. Stosunek Aleksandra Dugina do Donalda Trumpa i jego wizji Stanów Zjednoczonych Ameryki”, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2020, ss. 200.
