AktualnościŚwiatRosja wychodzi z Traktatu o Otwartych Przestworzach

Redakcja3 lata temu
Wspomoz Fundacje

15 stycznia 2021 r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej (MSZ FR) poinformowało na swojej stronie internetowej o rozpoczęciu procedury wyjścia przez FR z Traktatu o Otwartych Przestworzach (Treaty on Open Skies, TOS). Po sfinalizowaniu procedur, stosowne zawiadomienie ma zostać przekazane państwom-depozytariuszom, którymi są Węgry i Kanada [1].

Swoją decyzję FR uzasadniła opuszczeniem 22 listopada 2020 r. traktatu przez USA, co – zdaniem MSZ FR – „w sposób istotny naruszyło równowagę interesów Państw-Uczestników osiągniętą przy podpisywaniu Traktatu, przyniosło poważne straty jego funkcjonowaniu, podważyło rolę TOS jako instrumentu wzmacniającego zaufanie i bezpieczeństwo” [2].

Strona rosyjska konstatuje również, że przedłożyła konkretne, odpowiadające warunkom Traktatu propozycje dotyczące przedłużenia jego działania, nie zostały jednak one poparte przez sojuszników USA [3]. Jak stwierdził dyrektor pionu naukowego międzynarodowego klubu dyskusyjnego „Wajdał” Fiodor Łukjanow, Rosja proponowała europejskim członkom NATO nieudostępnianie USA danych pozyskanych w ramach czynności przewidzianych przez Traktat [4].

TOS [5] podpisany został 24 marca 1992 r. w Helsinkach przez 27 państw-członków NATO i byłego Układu Warszawskiego i zaliczany jest do środków budowy zaufania w dziedzinie wojskowej, jego istotą jest zaś stworzenie państwom-stronom możliwości dokonywania obserwacji dowolnej części terytorium pozostałych sygnatariuszy przy użyciu nieuzbrojonych samolotów obserwacyjnych i innej aparatury [6]. Traktat wszedł w życie 1 stycznia 2002 r. [7] Polska została jego sygnatariuszem 17 maja 1995 r. [8]

USA poinformowały w końcu maja 2020 r. o uruchomieniu procedury wycofania się z Traktatu, oskarżając stronę rosyjską o jego liczne naruszenia oraz posługiwanie się nim jako instrumentem presji wojskowej. Rosja odrzucała oskarżenia Waszyngtonu, równocześnie zaś rzecznik prasowy jej prezydenta Dmitrij Pieskow oświadczył, że wycofanie się przez USA z Traktatu czyni porozumienie martwym [9].

O podkopywanie Traktatu oskarżył Rosję zastępca rzecznika prasowego NATO Piers Cazalet, wyrażając przy tym nadzieję na dalszą współpracę z FR w zakresie kontroli zbrojeń [10]. „Krokiem zgodnym z prawem” nazwał z kolei wyjście FR z Traktatu przewodniczący komisji Rady Federacji (rosyjskiego senatu) ds. polityki informacyjnej Aleksiej Puszkow [11]. Przewodniczący komisji Dumy (izba niższa rosyjskiego parlamentu) ds. międzynarodowych Dmitrij Nowikow stwierdził, że MSZ FR przygotuje stosowne dokumenty które następnie będą głosowane przez Dumę [12]. Stosownej inicjatywy ze strony Prezydenta FR lub rządu FR spodziewa się przewodniczący komisji Rady Federacji ds. międzynarodowych Konstantin Kosaczew [13].

Wedle opinii F. Łukjanowa, decyzja Rosji o wyjściu z TOS była słuszna, gdyż nie było praktycznie szans by Joe Biden zdecydował się wrócić do Traktatu. Zdaniem F. Łukjanowa, TOS, będąc porozumieniem podpisanym jeszcze w XX wieku, zdezaktualizował się w nowych warunkach i potrzebne są nowe środki budowy zaufania wojskowego. Wedle eksperta, TOS był po części symbolicznym a po części praktycznym instrumentem utrzymania przejrzystości i stabilności strategicznej, ale jego upadek nie spowoduje żadnej tragedii [14].

W pojawiających się komentarzach zwraca się uwagę, że Unii Europejskiej nie udało się przekonać USA do pozostania w TOS i że faktyczny upadek Traktatu utrudni regulację napiętych szczególnie od 2014 r. stosunków Zachodu i Rosji [15].

Ronald Lasecki

Fot. kremlin.ru

[1] https://www.mid.ru/ru/press_service/spokesman/official_statement/-/asset_publisher/t2GCdmD8RNIr/content/id/4522563 (15.01.2021).

[2] https://www.mid.ru/ru/press_service/spokesman/official_statement/-/asset_publisher/t2GCdmD8RNIr/content/id/4522563 (15.01.2021).

[3] 3https://www.mid.ru/ru/press_service/spokesman/official_statement/-/asset_publisher/t2GCdmD8RNIr/content/id/4522563 (15.01.2021).

[4]  https://ria.ru/20210115/dogovor-1593204453.html (15.01.2021).

[5] http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20011031127  (15.01.2021).

[6] A. Towpik, Bezpieczeństwo w stosunkach międzynarodowych, [w:] E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe. Geneza-struktura-dynamika, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2004, s. 158.

[7] https://ria.ru/20210115/dogovor-1593191267.html (15.01.2021).

[8] http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20011031128 (15.01.2021).

[9] https://ria.ru/20210115/dogovor-1593191267.html (15.01.2021).

[10] https://ria.ru/20210115/nato-1593246790.html (15.01.2021).

[11] https://twitter.com/Alexey_Pushkov/status/1350044971504697350 (15. 01.2021).

[12] https://ria.ru/20210115/dogovor-1593225698.html?in=t (15.01.2021).

[13] https://ria.ru/20210115/dogovor-1593221171.html?in=t (15.01.2021).

[14] https://ria.ru/20210115/dogovor-1593204453.html (15.01.2021).

[15] https://www.aljazeera.com/news/2021/1/15/russia-withdraws-from-open-skies-treaty-after-us-departure (15.01.201).

Redakcja