Z Orderem św. Olafa na szyi, uśmiechnięty Jon Fosse odebrał dziś w niedzielę 10. grudnia Nagrodę Nobla. Nagroda daje mu ekskluzywne miejsce w historii literatury norweskiej.
Norweski pisarz i dramaturg Jon Fosse (64 l.) został laureatem literackiej Nagrody Nobla za rok 2024. Fosse powiedział mediom, że po otrzymaniu informacji o nagrodzie, że jest tym przytłoczony i trochę przestraszony. Dwóch z czterech Norwegów, którzy otrzymali literacką Nagrodę Nobla, to katolicy: Sigrid Undset otrzymała ją w 1928 r., a Jon Fosse w 2023 r.
– Gratuluję mu najserdeczniej w imieniu wszystkich świadomych literatury, czytających Norwegów – mówi katolicki biskup Oslo, Bernt Eidsvig. Od kilku lat Fosse był jednym z faworytów do literackiej nagrody, w końcu, w tym roku przyszła na niego kolej. – Jestem wzruszony, bardzo szczęśliwy i wdzięczny. „Decyduję się postrzegać tę nagrodę jako nagrodę dla literatury, która będzie przede wszystkim literaturą, nie biorąc pod uwagę innych względów”, mówi Fosse w komunikacie prasowym za pośrednictwem wydawcy Samlaget.
– Gratuluję mu najserdeczniej w imieniu wszystkich świadomych literatury, czytających Norwegów! To najlepsza wiadomość, jaką mogliśmy teraz otrzymać. Szczególnie cieszę się, że Fosse jest katolikiem i daje świadectwo swojej wiary. Nie wydaje mi się, żeby postrzegał siebie jako apologetę, ale może jednak sprawiać takie wrażenie pośrednio. Cieszę się z tej nagrody i gratuluję w imieniu całego narodu, a zwłaszcza katolickiej Norwegii – mówi biskup Bernt Eidsvig z Oslo.
Szefowa katolickiego Wydawnictwa św. Olafa, Kristine Dingstad podziela entuzjazm biskupa Oslo w sprawie własnej propozycji Kościoła, propozycji św. Olafa: – To wielki, wielki dzień dla literatury norweskiej i literatury w ogóle. Niewielu pisarzy wywarło na mnie tak głęboki ślad jak Fosse, a zwłaszcza poprzez swoją prozę. Jon może poszczycić się także tym, że kilkukrotnie dostarczył materiał do naszego rocznego, katolickiego Almanachu, a także dał się nam sfotografować. A zatem tak, dziś mamy powód do radości i wyjęcia powieści Fosse z półki. A jeśli ich nie masz, nie warto oszczędzać na dobrych książkach – mówi Pani Dingstad.
Fosse jest autorem siedemdziesięciu dzieł, powieści, opowiadań, wierszy, literatury dla dzieci, esejów i sztuk teatralnych, a jego publikacje zostały przetłumaczone na ponad pięćdziesiąt języków. Spektakle Fosse wystawiane były we wszystkich krajach Europy, głównie w Niemczech i Francji, ale także m.in. w Polsce, Anglii, USA, Brazylii, Australii, Kubie, Chinach, Japonii i Malawi. Przetłumaczył także wiele sztuk teatralnych i książek beletrystycznych.
Za swoje książki i sztuki teatralne był wielokrotnie nagradzany, wielokrotnie nazywany jednym z najważniejszych dramaturgów swoich czasów. Jest po Henriku Ibsenie najczęściej granym norweskim dramaturgiem.
Fosse jest czwartym Norwegiem, który zdobył nagrodę Nobla i pierwszym od czasu Sigrid Undset w 1928 r. Ponadto nagrodę otrzymali Knut Hamsun (1920) i Bjørnstjerne Bjørnson (1903). W uzasadnieniu Szwedzkiej Akademii wskazano, że Fosse otrzymuje nagrodę za „innowacyjny dramat i prozę, która daje głos niewysłowionemu”.
Fosse zadebiutował jako powieściopisarz w 1983 roku powieścią „Raudt, svart”. Jedenaście lat później zadebiutował jako dramaturg „Og aldi skal vi skikast”.
Na przestrzeni lat napisał około 70 dzieł, zarówno powieści, opowiadań, wierszy, esejów, jak i sztuk teatralnych. Publikacje zostały przetłumaczone na ponad 50 języków, a także wystawione w blisko 500 produkcjach.
Tyle produkcji na całym świecie, co Fosse, może wskazać jedynie Henrik Ibsen. Przez rok częściej grano go na scenach świata niż Szekspira. W 2015 roku otrzymał nagrodę literacką Rady Nordyckiej za „Trylogię”. W ubiegłym roku otrzymał Nagrodę Krytyków za „Eitt nytt namn” – zwieńczenie opus magnum „Septologia”. W tym samym roku „Septologia” została nominowana do międzynarodowej Nagrody Bookera, która obok Nagrody Nobla uznawana jest za jedną z najbardziej prestiżowych nagród literackich na świecie. Jednak nagroda trafiła do „Siedem księżyców Maali Almeidy” Shehana Karunatilaki
Wątki powieści Fosse’a rzadko są szczególnie rozbudowane, ale jego powtarzalna narracja tworzy językową muzykalność i poezję, która zdobywa wielu wielbicieli. Fosse urodził się w Haugesund i dorastał w Strandebarm w gminie Kvam w Hardanger. Obecnie mieszka w Grotten, honorowej rezydencji dla zasłużonych artystów, obok Zamku i Parku Królewskiego, Slottsparken w Oslo.
Bogdan Kulas, Oslo
