27 lutego 2022 roku, u naszych wschodnich sąsiadów odbędzie się referendum w sprawie poprawek i uzupełnień do konstytucji Republiki Białoruś. Decyzja podjęta przez Białorusinów w referendum będzie wiążąca i wejdzie w życie 10 dni po oficjalnej publikacji wnyków głosowania.
Proponowane zmiany mają gruntowny charakter. Pod głosowanie poddane zostaną poprawki do ponad połowy artykułów obecnej konstytucji. Ich przyjęcie będzie oznaczać istotne zmiany ustrojowe takie jak zwiększenie roli organów ustawodawczych oraz zwiększenie roli partii, ruchów i organizacji obywatelskich w życiu politycznym państwa.
Proces przygotowania zmian do ustawy zasadniczej trwał kilka lat. Poprzedziły go szerokie konsultacje polityczne i społeczne. Z udziałem białoruskich parlamentarzystów i organów władzy państwowej przeprowadzono kilkanaście tysięcy spotkań w zakładach pracy i lokalnych wspólnotach. Według deklaracji władz w spotkaniach konsultacyjnych wzięło udział około 700 tysięcy obywateli Białorusi.
Prace nad konstytucją wyraźnie przyspieszyły po kryzysie politycznym w roku 2020. Wbrew opiniom większości zachodnich komentatorów ekipa prezydenta Łukaszenki odrobiła zadanie domowe z nieudanej „kolorowej rewolucji”. Przyjęcie nowych rozwiązań ustrojowych jest prawdopodobnie jednym z narzędzi niwelacji ryzyka powtórzenia wydarzeń z sierpnia 2020 roku. Zwiększenie realnego społecznego współuczestnictwa we władzy ma na celu wytworzenie wśród Białorusinów poczucia partycypacji, tym samym ograniczenie postaw skrajnych. Przyjęcie nowych rozwiązań ma również na celu, z jednej strony dywersyfikację realnych źródeł władzy w republice, z drugiej zaś ochronę i utrwalenie jej społeczno-gospodarczego dorobku, odróżniającego Białoruś od pozostałych państw post-radzieckich.
Można także odnieść wrażenie, że ze względu na dywersyfikację ośrodków władzy, nowa konstytucja stanowi próbę zapobieżenia kryzysu przywództwa po ewentualnym zaprzestaniu sprawowania funkcji prezydenta przez Aleksandra Łukaszenkę. Na ile skuteczną? – zapewne przekonamy się w ciągu raczej kilku niż kilkunastu lat.
Przemysław Piasta
Przemysław Piasta
Historyk i przedsiębiorca. Prezes Fundacji Narodowej im. Romana Dmowskiego. Autor wielu publikacji popularnych i naukowych.
